Bedankt, Harry Kuitert!

Nep-christen!
Gesprekken tussen christenen met verschillende meningen zijn vaak lastig. Sommige christenen die hun geloof erg vereenzelvigen met politiek-linkse opvattingen roepen al snel bijtend: “En jij noemt jezelf een christen?”, als politieke opvattingen niet overeenkomen met die van hen. Vanuit de conservatieve hoek komt het Kuitert-verwijt al snel aangewaaid: “Weet je wie er ook zo begonnen is?”, als je anders denkt over evolutie of de vrouw in het ambt. Kuitert als een soort christelijke variant van de Godwin die elke verdere tegenspraak onmogelijk moet maken.

Afbreken
Toch is dat laatste verwijt niet helemaal onbegrijpelijk. Harry Kuitert begon ook met de wil en het verlangen om ruimte te vinden voor het Evangelie in de tijd waarin hij leefde. Het Nederlands Dagblad vergelijkt hem met een bouwvakker “die steen voor steen een muur afbreekt. Totdat hij niets meer overhoudt. Die muur is het christelijk geloof, en Kuiterts zwoegen was één grote test: houdt die muur het als ik er tegenaan duw?”
Als je schrijft en publiceert over controversiële onderwerpen die ingaan tegen standpunten die de kerk eeuwen lang belangrijk vond, dan is zelfreflectie belangrijk. De vraag mag en moet gesteld welke richting het opgaat. Stel ik mijn mening nog wel onder het gezag van de Bijbel, of buig ik die naar mijn eigen wens in alle richtingen?

Vraag maar
Die ‘vrijzinnigheidsvraag’ vinden veel progressieve christenen verschrikkelijk. Mij kan hij niet vaak genoeg gesteld worden. Beproef het geloof maar. Want niks dat ik schrijf heeft nog enige zin of waarde als ik mijn geloof verloren ben. Met alles wat ik zeg of schrijf hoop ik God groot te maken, Christus te verkondigen, en de naasten te helpen. Dat ik daarbij nog weleens gruwelijk de mist in ga zal duidelijk zijn. Maar dat doel moet voor ogen blijven, en mag daarom ook kritisch bevraagd worden. Waar sta ik zelf over 40 jaar? Ben ik dan ook de glijdende schaal naar het ongeloof afgegleden?

Gesprek
Jammer genoeg zijn de mensen die de Kuitert-vraag stellen zelden echt benieuwd naar het antwoord. Ze wordt meestal gebruikt als een stuk slaghout waarmee ze denken je standpunt aan gort te kunnen slaan.
“Als je je hart opent voor God en biddend de Bijbel leest, dan zal God je laten zien wat zijn wil is.” is me regelmatig liefdevol toegefluisterd. Vermoedelijk in de vooronderstelling dat die wil van God dan overeen zou komen met het standpunt van de fluisteraar. Juist daarom zou ik zo graag willen dat die vraag met werkelijke belangstelling gesteld zou worden. Want ik heb biddend de Bijbel gelezen, en God keer op keer gevraagd om in te grijpen als ik de verkeerde kant op ging. Dat deed hij niet. Objectief gezien betekent dat niets. Andere christenen baden ook, en gingen toch andere kanten op dan ik. Christenen moeten biddend te werk gaan, maar mogen het resultaat nooit in Gods schoenen schuiven. Onze ideeën en gedachten kunnen we wel met elkaar bespreken. En omdat elke christen anders is, en andere invalshoeken en aandachtspunten heeft, kunnen we elkaar op die manier aanvullen en aanscherpen. Maar dat werkt alleen als we echt nieuwsgierig zijn naar de schatten die de ander biddend opgediept heeft uit de Bijbel. Niet naïef, maar zeker ook niet sceptisch.

Angst
Helaas heeft Kuitert zijn generatiegenoten zoveel angst ingeboezemd, dat sommigen van hen het belangrijker vinden om niet op hem te lijken, dan dat ze van andere gezichtspunten willen leren. Sommige christenen zijn meer bezig om niet-vrijzinnig te zijn, dan met het zoeken naar manieren waarop we het Evangelie dan wel gestalte kunnen geven in onze tijd. “Bedankt, Harry Kuitert” denk ik dan, als ik weer met zijn naam om m’n oren geslagen wordt. En bedankt aan alle vrijzinnige theologen die elk goddelijk gezag van de Bijbel ontkennen. Jullie hebben het eerlijke gesprek over de Bijbel niet eenvoudiger gemaakt. Door jullie is een hele generatie christenen getraumatiseerd, en in een reactionaire conservatieve stuip geschoten. Het is bijna onmogelijk geworden voor sommige orthodoxe christenen om serieus na te denken over bijvoorbeeld homoseksualiteit en evolutie.
Andersom geldt ook de vraag hoeveel christenen vrijzinnige werden omdat de orthodoxie hen geen andere keuze liet dan tussen zwart en wit, ook bij onderwerpen waar meer kleur beschikbaar is.

Beneden
Want het is nog maar de vraag of orthodoxen überhaupt aan het denken waren gezet over deze moeilijke onderwerpen, als de vrijzinnigen ons niet waren voorgegaan. Hoeveel moeite ik ook heb met vrijzinnigheid, uiteindelijk houdt het ons allereerst een spiegel voor. Een reden om niemands geloof in twijfel te trekken, zelfs niet als hij het zelf al lang en breed vaarwel gezegd heeft. Want ons geloof draait niet om de vraag of God bestaat, maar of wij hem ons leven toevertrouwen. Daarom kwam het woord van God van boven naar beneden, waar het sprak van beneden over boven. Jezus hield het niet bij woorden, maar zette deze om in daden. Christenen hoeven niet te zoeken naar een transcendente man met een baard op een wolk. We hoeven niet te filosoferen over de vraag of God nu wel of niet bestaat. Kijk maar naar Jezus, en stel je vraag of hij niet is zoals wij hadden moeten zijn, om hem vervolgens na te volgen.
Ondanks dat de wegen van Kuitert en mij elkaar een paar keer kruisen, geloof ik niet dat ze dezelfde zijn. Ik geloof niet dat ik mijn geloof ooit op dezelfde manier zal verliezen als hij. Hoewel er ergens niets christelijker is dan dat. Met lege handen sterven.