Christendom en Opinies: Het verschil tussen Kerk en christen

Links/Rechts
Ik zal het eerlijk toegeven, politiek gezien ben ik best rechts. Nee, niet extreem rechts, niet van dat alle grenzen dicht en moslims het land uit en wie niet werken kan zal ook niet eten. Dat niet. Maar wel rechts. Met de beste bedoelingen overigens, zo houd ik mezelf in ieder geval voor. Ik ben er gewoon van overtuigd dat een rechts overheidsbeleid uiteindelijk zorgt voor meer welzijn en geluk voor de zwakkeren in de samenleving. Of ik daar gelijk in heb is natuurlijk al eeuwen onderwerp van debat. En ik ben ook maar een mens. Maar ik ben dus inderdaad rechts.
Ik ben ook christen. Ook? Nee, ik ben allereerst christen. Volgeling van Jezus Christus. Is mijn ‘rechts’ zijn gekoppeld aan mijn geloof? Ben ik rechts omdat ik christen ben? Hoort een rechtse politieke visie bij de Bijbel of bij Jezus? Nee. Natuurlijk heeft mijn christen zijn invloed op mijn denken en mijn meningsvorming. Maar nee. Ik kan niet zeggen dat Jezus rechts was of dat de Bijbel mij een dwingt tot een rechts wereldbeeld. Natuurlijk zie ik grond in de Bijbel voor mijn overtuigingen. Zo vind ik dat naastenliefde juist een opdracht is voor mensen, niet voor overheden. Overheden moeten juist rechtvaardig zijn en de rijke niet veroordelen omdat hij rijk is of de armen gelijk geven omdat ze arm zijn (Leviticus 19:15). Maar mijn mening is maar mijn mening. Ik wil mijn mening niet koppelen aan de Kerk of aan Christus. En dat zou geen enkele christen moeten doen. Jezus is niet rechts, en ook niet links.

Kerk in de publiciteit
Ik kreeg een e-mail van de Protestantse Kerk Nederland, of ik mee wilde doen aan een onderzoek: “In 2015 is het Kerk2025-onderzoek gehouden. Daarin was de meerderheid van mening dat de landelijke Protestantse Kerk duidelijk stellingname moet doen in gevoelige maatschappelijke, politieke discussies en dat de Protestantse Kerk zich moet mengen in maatschappelijke debatten.” Nu wilde de PKN verder onderzoek doen onder haar leden om erachter te komen bij welke onderwerpen ze de publiciteit (meer) zou moeten zoeken, en op welke manier. Lovenswaardig dat de kerk haar leden op deze manier wil betrekken bij de besluitvorming. Maar tegelijkertijd maakt het mij erg bezorgd. Ik vind dat namelijk helemaal geen goed idee, zo’n kerk die zich mengt in maatschappelijke discussies en een mening geeft over politieke onderwerpen. Stel je voor dat de kerk duidelijk gaat vinden dat alle vluchtelingen welkom moeten zijn in Nederland, voelen PVV stemmers zich dan nog wel welkom in de kerk? En wat als de kerk vindt dat de uitkeringen wel omlaag kunnen, wat vinden uitkeringsgerechtigden dan nog van Christus? Of moet de kerk voor hogere lonen zijn en de ondernemers van zich vervreemden?

Extreem
De geschiedenis laat ons een kerk zien die zich al veel te vaak voor politieke karretjes heeft laten spannen. Dominees die de slavernij verdedigde met de Bijbel in de hand. Kerken die vonden dat de overheid andere godsdiensten te vuur en te zwaard moesten bestrijden. In het verleden was de kerk vooral te rechts. Het is een schande dat ze zo weinig oog had voor de zwakkeren. En het is een wonder dat de slaven op de velden zongen over hun geloof en God de rug niet toekeerde. De situatie is nu omgekeerd, kerken zijn nu vaker links. Gelukkig hebben we van onze fouten in het verleden geleerd, maar helaas leidt dat tot nieuwe fouten. De politieke realiteit is namelijk ernstig veel ingewikkelder geworden. Wie zijn de zwakken van onze tijd? Zijn dat de vluchtelingen en de ontheemden of zijn dat de autochtonen in achterstandswijken die zich vervreemd voelen in hun eigen buurt? Of kan het zo zijn dat we de ene mens niet tegen de andere uit moeten spelen? Politieke overtuigingen en maatschappelijke opvattingen in debatten over armoede en vluchtelingen zijn uiterst complex geworden. Juist daarom moeten we ons als kerk niet mee laten sleuren in extreme opvattingen. Geen nationalisme en geen internationalisme. Geen pacifisme en geen oorlogsretoriek. Een opvattingen over belastingen en uitkeringen. En niet alleen omdat dat levensgevaarlijk terrein is. Alsof we een soort allemansvriendjes moeten zijn. Maar omdat de Bijbel geen politiek boek is en we als christendom ook geen opdracht hebben gekregen om een algemene politieke of maatschappelijke waarheid te verkondigen.

Kernboodschap
“Less is more” is een bekende Engelse uitspraak. Als je alles wilt bereiken, bereik je niks. Daarom zie je dat bedrijven regelmatig bedrijfsonderdelen afstoten en terug gaan naar hun kernactiviteiten. Soms worden er dan afdelingen verkocht die zeer winstgevend zijn, maar die op de lange termijn de coherente bedrijfsdoelstellingen niet ondersteunen. Ook in de kerk zullen we die herbezinning telkens weer moeten ondergaan. Wat is de kernboodschap van de kerk? Paulus vat zijn boodschap helder samen in 1 Korinthe 2:2. De kernboodschap is Jezus Christus, de gekruisigde. Maar wacht even, hoe zit het dan met de naastenliefde, dat is toch zeker ook een kernwaarde voor christenen? Absoluut, daar kom ik straks op terug. Maar nu eerst die kernboodschap. Jezus Christus is gekruisigd voor zondaren, en stond op uit de dood als eerste van velen. Dat is de boodschap die de kerk naar buiten moet dragen. Hoe dat moet is een vraag op zich. Op het marktplein gaan roepen dat Jezus voor iedereen gekruisigd is lijkt me anno 2016 niet erg effectief meer te zijn. Dat vraagt om altijd voortgaande bezinning. Maar Jezus is gekruisigd voor vluchtelingen en voor pvv’ers, voor VVD’ers en voor SP’ers. Voor duiven en haviken, voor vegetariërs en boergondiërs. Voor petrolheads en voor milieugekkies. Voor tokkies en voor de upperclass. Voor moslims en voor christenen, Nederlanders en Marokkanen. Dat is de kernboodschap van het Evangelie.

Oerzonde
Als wij standpunten en meningen hebben is het belangrijk om ons bewust te worden van onze oerzonde. Volgens Genesis 3 is dat onze wil om te heersen en te beslissen over goed en kwaad. Daarin ligt de kern van ons menselijk probleem. Niet dat we allemaal zo graag het goede willen doen, maar dat we zo ontzettend van mening verschillen over de vraag wat het goede is. Sterker nog, daar zijn oorlogen over gevoerd, moorden voor gepleegd en mensen door vernederd. Allemaal vanuit onze eigen menselijke overtuiging dat we weleens even orde op zaken zouden gaan stellen. Elke politieke en maatschappelijke discussie over links en rechts weerspiegelt deze oerzonde. Want wat vinden we allemaal dat we het goede zoeken, en wat is onze opponent toch telkens weer de exponent van het kwade. Het antwoord van God daarop is niet dat hij ons even haarfijn uitlegt wat er precies goed is, en wat er precies kwaad is. Zijn antwoord is Jezus. En die Jezus kwam niet naar de aarde om even orde op zaken te stellen, maar om te sterven voor al die goedbedoelde ellendelingen. En de kernboodschap van de kerk is dat wij allemaal van die welwillende waanzinnigen zijn die onze redding niet moeten zoeken in het anderen overtuigen of het zelf beter begrijpen van de waarheid, maar in Jezus. De waarheid is niet een stapel meningen, verordeningen en richtlijnen. De waarheid is een persoon: Jezus Christus. Dat is de kernboodschap van de kerk. En vanwege het ‘less is more’ moet de kerk geen enkele andere boodschap tussen de mensen en de kerk in laten komen. En al helemaal geen ingewikkelde politieke boodschappen die juist lijken te ontkennen dat wij mensen zo’n beperkt beeld van goed en kwaad hebben. Alsof de kerk de juiste maatschappelijke mening zal verkondigen. Alsof de maatschappij daarop zit te wachten na al de miskleunen die de kerk in het verleden in woord en in daad op dit vlak gedaan heeft.

Naastenliefde
Wie aan Jezus denkt, denkt aan naastenliefde. Heel weinig politiek en heel veel naastenliefde. Als christenen moeten we op Jezus lijken. Hoe gaan wij om met de mensen die we ontmoeten? Het zit al in het woord, naastenliefde gaat allereerst over liefde voor de mensen die je tegenkomt. Als je hart openstaat voor alle vluchtelingen, maar je je buurman haat omdat hij ze niet welkom heet, dan gaat er wat mis met de naastenliefde. Naastenliefde is liefde voor de mensen in het asielzoekerscentrum in de straat. En als je met het vliegtuig naar Lesbos gaat om daar de gestrande vluchtelingen te helpen, dan worden zij jouw naaste. Maar als christenen ligt onze opdracht tot naastenliefde net zo goed bij de buurman en de PVV’er. Jezus had niet alleen hoeren lief, maar ook tollenaars. Vluchtelingen en bankiers dus, om het maar naar de 21ste eeuw te vertalen. En beiden moesten zich bekeren. Maar als Jezus werd gevraagd naar zijn politieke idealen, dan hield hij zijn mond. “Mijn koninkrijk is niet van deze wereld” zegt hij tegen Pilatus. En hij roept op om belasting te betalen en de overheid te gehoorzamen. Paulus schrijft dat in Christus mannen en vrouwen gelijk zijn, en toch roept hij vrouwen op om zich te schikken naar hun ondergeschikte rol. Geen politieke manifestaties van Paulus om maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen. Nee, Paulus roept op om de minste te zijn. En in die onbarmhartige Griekse maatschappij moeten christen-mannen zich liefdevol gedragen tegenover hun vrouwen. Naastenliefde.

Verschil tussen kerk en christen
Die houding zou je laf kunnen noemen. Had Jezus Petrus niet moeten laten vechten in de hof van Getsemane? Een strijd voor een rechtvaardige samenleving met Jezus aan het hoofd? Slaven verbreken hun banden, vrouwen krijgen rechten, luilakken moeten werken voor hun geld en zieken hoeven niet meer te bedelen maar worden door de staat verzorgd? Nee. Als eerste zou dan de kernboodschap gesneuveld zijn. Maar nog belangrijker: juist door er te zijn voor mannen en voor vrouwen, meesters en voor slaven, zieken en gezonden, rijken en armen, heeft het Evangelie veel meer impact gehad op de mensheid. Ook nu nog hebben christenen impact op de wereld, niet door wat ze preken maar door wat ze doen. Heel veel christenen helpen bij de voedselbanken, de Zonnebloem, Anonieme Alcoholisten, etc. etc. Op die manier laten zij zien wie Jezus is in hun daden. En ze werken samen met niet christenen, want je hoeft geen christen te zijn om goed te doen. (en geen niet-christen om kwaad te doen).
Dat is de scheiding tussen kerk en christen. De kerk richt zich op haar kernboodschap, Jezus Christus die gekruisigd is. En de christenen gedragen zich als Jezus in hun dagelijks leven.
En natuurlijk hebben christenen een mening en een opinie. Maar wel op persoonlijke titel. Vereenzelvig Jezus nooit met je eigen opvattingen. En hou de kerk open voor iedereen.