De Toren van Babel: Spraakverwarring leidt tot eenzaamheid

Is het je weleens overkomen dat jouw goedbedoelde woorden totaal verkeerd begrepen werden, en er ruzie op volgde, terwijl je vrede zocht? Dat je zorgvuldig je woorden koos om duidelijk te maken waarom je een bepaalde beslissing had genomen, maar het leek alsof de ander je maar niet wilde begrijpen, en alles wat je zei op een onverwachte manier negatief interpreteerde. ‘s Avonds in je bed weet je precies wat je had moeten zeggen, maar als het gesprek werkelijk plaatsvindt, dan blijken de woorden waarvan je dacht dat het sleutels waren, lompe schroevendraaiers te zijn.

In Genesis 11 staat het verhaal van de Toren van Babel. Het gaat over mensen die samen sterk willen staan, en de hemel willen bestormen om naam en faam te bereiken. Als God naar beneden komt ziet hij dat de mens alles kan bereiken wat hij wil. Daarom verwart hij hun taal, en drijft hen uit elkaar. Het verhaal lijkt opvallend veel op dat van de zondeval in Genesis 3, waar Eva en Adam als goden willen zijn. Maar als God hen opzoekt voorziet hij de gevolgen, en doorbreekt hun plannen. Om te voorkomen dat deze vergoddelijkte mens ook nog het eeuwig leven heeft, verbant hij hen uit de hof van Eden, waarop de mens zich verspreidt over de aarde.

De gevolgen van de machtsgreep van Babel raken de menselijke communicatie in het hart. We begrijpen elkaar niet meer, zelfs met de beste wil van de wereld niet. We horen niet wat de ander zegt, maar alleen wat we denken dat de ander zegt, en terwijl hij nog aan het praten is zijn we onze eigen reactie al aan het formuleren. En hoe mondiger we worden, hoe belangrijker taal en communicatie voor ons zijn. We willen zo graag onze gedachten, onze ideeën, onze angsten en onze dromen delen met elkaar, maar vaak lopen we tegen muren van onbegrip aan. We voelen ons eenzaam en alleen, onbegrepen en in de steek gelaten.

God had natuurlijk gelijk. Want als het ons lukt om elkaar te begrijpen, dan zijn we als mensheid tot grote, maar ook afschuwelijke dingen in staat. Op het vlak van techniek en wetenschap reiken onze torens al verder dan de limits of the sky (al bleek God daar niet te wonen). Op het vlak van de beschaving komen we met horten en stoten langzaam maar zeker, met vallen en opstaan, verder in het erkennen van elkaars behoeften en rechten. Juist precies op die momenten dat twee mensen echt de wil en de energie hebben om elkaars gedachten te begrijpen en doorvoelen, dan genieten we daarvan. Er is weinig dat ons zo gelukkig maakt, als wanneer we ons begrepen voelen. Maar ondanks onze space shuttles, antibiotica, communicatietechnologieën, mensenrechtenverklaringen, en sociale wetgevingen, zijn we nog zo vaak alleen. Misschien zelfs wel vaker dan ooit.

De Toren van Babel gaat over mensen die naam willen maken, ambitieus zijn, van alles willen bereiken. Maar als we dat alles even loslaten in een gesprek van hart tot hart, en alleen oog hebben voor de ander, en hem of haar echt willen begrijpen, dan komt er ruimte om echt te communiceren en elkaar te bereiken. Dan zijn we niet meer alleen. Dan is het gesprek geen middel meer om naam voor jezelf te maken, maar een middel om samen met die ander echt mens te zijn.
Nergens in Genesis 11 lezen we dat de mensen van Babel van plan waren kwaadaardige doelen te bereiken. Misschien had hun toren wel een nobel doel. Misschien was het wel een Toren van gerechtigheid, van veiligheid, of van identiteit, een schuilplaats en een baken voor mensen die verdwaald waren in een grote, vreemde wereld. Maar hoe hoog onze torenhoge ambities ook reiken, als we langs de ander heen bouwen leidt het alleen maar tot oorlog en ruzie. Dan zijn het goedbedoelde woorden die de ander onbedoeld toch boos of verdrietig maken.

God kwam nog een derde keer naar beneden, maar bouwde toen geen toren. Hij preekte wel, maar probeerde niet zijn gelijk erdoor te drukken. Hij gaf alles op, en reikte het hoogste toen hij boven de mensen aan een kruis hing. Hoewel zijn woorden de diepste impact op de mensheid hebben gemaakt, spraken vooral zijn daden. En daar aan het kruis raakte hij in gesprek met zijn naaste, iemand die hem uitschold en op hem neerkeek, maar in zijn doodsnood de eenzaamheid vreesde. Maar Jezus keek verder dan zijn koude woorden, begreep hem, en beloofde hem dat hij nooit meer alleen zou zijn. Toen pas stortte de toren van Babel in.