Het Beest, de Draak en de Leugenprofeet: de symboliek achter de onheilige drie-eenheid van Openbaring

Wie is het Beest van Openbaring 13? Sinds de Reformatie is daar veel over gespeculeerd in het protestantisme. Eerst dachten we dat het de Paus was. Later zou het de Europese Unie zijn. Toen de computers opkwamen bleek dat je dat woord met een kleine berekening de getalwaarde 666 kon geven. Of stond de streepjescode voor het 666, het nummer van het beest?
Het enige consistente bij deze voorspellingen is telkens dat ze geen stand houden. Na zoveel mislukte pogingen om het Beest te duiden is een beetje bescheidenheid wel op zijn plaats.

In dit blog wil ik ingaan op de symbolische betekenis van het Beest en de Draak, zonder dit actueel te maken. Wat is de (mogelijke) boodschap achter de symboliek. Dat ik het niet concreet wil maken betekent niet dat ik geloof dat het nooit concreet zal worden. Er zijn redenen om te geloven dat er een tijd van vervolging en voleinding kan komen, en er zijn ook redenen om te geloven dat het alleen om stijlfiguren gaat die ons vooral troost, hoop en vertrouwen kunnen geven.

Een visioen is beeldspraak, in onze tijd zouden we zeggen dat het een film met een boodschap is. In deze film speelt een aantal figuren mee: de Draak, het Beest uit de zee, en het Beest uit de aarde. Een drietal dus, dat vaak wordt aangeduid als de ‘onheilige drie-eenheid’. De Draak als het tegenbeeld van God de Vader, het 1ste Beest als tegenbeeld van Jezus Christus, en het 2e Beest als leugenprofeet, het tegenbeeld van de Heilige Geest. Er staat dat het 1ste beest dodelijk gewond is en geneest, een duidelijke parallel met de dood en opstanding van Jezus. Het 2e Beest maakt een beeld van het 1ste Beest. Daarmee kopieert deze Leugenprofeet God die de mens maakte naar Zijn beeld en gelijkenis. Het is in Genesis namelijk de Ruach, de Geest, die Adam adem geeft. In het Nieuwe Testament zijn de christenen herschapen naar het beeld van Christus door de Heilige Geest. In Openbaring 17 wordt het Beest twee keer “Het Beest dat was en niet is (en toch is)”  genoemd. Mogelijk een parodie op God, die “Hij die Is, die Was en die Komen Zal” wordt genoemd in Openbaring 1, hoewel de woordkeuze daar anders is.

In deze ‘film’ spelen twee verhaallijnen en een uitgangspunt. De verhaallijn van de geestelijke wereld en de verhaallijn van de menselijke wereld. Daarboven staat de troonzaal van God. Dat laatste laat ons zien dat Hij regeert, en dat wat er ook gebeurt, God heeft het in de hand. Dat is feitelijk de belangrijkste lijn, daarom is Openbaring allereerst een troostboek voor de Kerk in nood. Wat ons ook overkomt, dood of vervolging door engelen of machten, wij zijn in Christus meer dan overwinnaars (Rom 8).
In de verhaallijn van de geestelijke wereld handelen de Draak en engelen. In de menselijke wereld handelen het 1ste en 2e Beest. Openbaring 12 is zo’n hoofdstuk van de geestelijke wereld. We zien de geestelijke werkelijkheid achter het Kerstevangelie, het leven van Jezus op aarde, en de wens van de Draak om Hem te verslinden. Maar hij kan de Christus niet grijpen en wordt in een iconische strijd verslagen door de hemelse engelen, die hem ‘op aarde gooien’. “Wee bewoners van de aarde en de zee!” roept een engel, “want de duivel is tot u afgedaald.” Vervolgens ontspint zich op geestelijke niveau de strijd tussen de Draak en Israël en haar (geestelijke) nageslacht (de kerk?).

Openbaring 13 laat deze strijd zien vanuit de menselijke realiteit. Het 1ste Beest komt op uit de zee, het 2e uit de aarde. Het “Wee zee, wee aarde” uit hoofdstuk 12 wordt hier realiteit voor de mensheid. Het 1ste Beest is dus de ‘anti-Messias’, met de genezing van zijn dodelijke wond. Hij zal straks het nummer 666 (‘zeshonderdzesenzestig’, niet ‘zes zes zes’) krijgen. (Dit gebeurt in het verhaal van het 2e Beest, maar gaat over het 1ste Beest). Dit is het nummer van ‘een mens’ of, waarschijnlijker, ‘de mensheid’.

Het 666 verwijst naar Koning Salomo*. Hij verdiende elk jaar 666 talenten goud. Dat het elk jaar 666 is, en niet soms 665 en soms 667, laat zien dat het om een symbolisch getal gaat dat de schrijvers van Koningen (1K10:14) en Kronieken (2Kr9:13) gebruikten om de exhorbitante hoogte aan te duiden. Het gaat om een veelvoud van een veelvoud, terwijl God terughoudendheid geboden had. Salomo excelleert zowel in zijn rijkdom als in zijn prestaties. Salomo is het symbool van de mens op de top van zijn kunnen. In zijn overmoed verliest hij God, die hem alles gegeven had, uit het oog, trouwt 1000 (bij)vrouwen, en importeert hun goden. “Dit is de wijsheid…” schrijft Johannes in Openbaring 13 over het berekenen van het 666. Een knipoog naar Salomo’s wijsheid.

Het 666 doet ook denken aan het beeld van koning Nebukadnezar. Ook hij liet een beeld maken, net als het 2e Beest van Openbaring 13, en iedereen moest buigen voor dit beeld. Een beeld van goud, zestig el hoog en zes el breed (Dan 3:1).
In Jesaja 14 wordt de gevallen koning van Babylon bespot: “Is dit nu die man die de aarde deed sidderen, die koninkrijken deed beven?” Midden in dit spotlied wordt ineens de Morgenster aangesproken, de Zoon van de dageraad: “Hoe bent u uit de hemel gevallen, morgenster, zoon van de dageraad! (..) u zei in uw hart: (..) Ik zal opstijgen boven de wolkenhoogten, ik zal mij gelijkstellen met de Allerhoogste. Echter, u bent in het rijk van de dood neergestort, in het diepst van de kuil!”

In Openbaring 12 werd de Draak neergeworpen uit de hemel, de parallel met Jesaja 14 is groot. De Draak wordt in Openbaring expliciet gelijk gesteld aan de slang uit het Paradijs: “de grote draak werd neergeworpen, namelijk de oude slang, die duivel en satan genoemd wordt, die de hele wereld misleidt.”
In Openbaring 13 komt dit terug als de “stem van de Draak”, wat ons terugbrengt naar Genesis 3, waar de Slang de mens misleidt. Openbaring 13 is allereerst een hervertelling van de zondeval. “U zult als God zijn!” fluisterde de slang, en de mens hapte toe. In de 2e vertelling van de zondeval (Genesis 11) wil de mens een toren bouwen waarvan de top tot in de hemel reikt. De mens op de top van zijn kunnen reikt tot in de hemel.
Het 1ste Beest verbeeld dus de mensheid die in zonde gevallen is, en tot goddelijke hoogte wil reiken, geïnspireerd door de Draak.
Het Beest is allereerst en allermeest u en ik. Wij worden hier aangesproken. Buigen wij vóór God, of willen we zelf God zijn. “It’s my life and I do what I want!”, “Bemoei je niet met mij!”, “Dat maak ik zelf nog wel uit!”, “Niemand hoeft mij te vertellen wat ik moet doen of laten!”

Omdat ik geloof dat Jezus Christus echt mens werd, en in de geschiedenis stierf en opstond uit de dood, wil ik de mogelijkheid openhouden dat deze visioenen ook ooit in de geschiedenis werkelijkheid zullen gaan worden. Een tijd waarin de wond van het Beest genezen is, hij opstaat uit de afgrond, en de fysieke strijd die al half door keizer Nero gestreden werd afmaakt. Op die manier is die profetie al actueel in China en Noord-Korea. Maar belangrijk voor ons is dat wij nog steeds leven in het Genesis-3 tijdperk. Hoe onafhankelijk willen wij zijn, hoeveel zicht hebben we op onze beperkingen? Hoeveel waarde hechten we aan onze vrijheid?
Misbruiken wij Zijn Naam voor onze opvattingen over goed en kwaad? Willen wij ook dat niemand zich met ons bemoeid? Trekken wij ons eigen plan, zoeken wij de vrijheid waarin niemand ons vertelt wat te doen en wat te laten? Of durven we dienstbaar te zijn, de minste, zoeken we de ander om die uitnemender te achten dan onszelf? Lijken wij op het Lam of op het Beest? Je herkent ons aan onze woorden.

In Openbaring 18 stort de toren van de menselijke maakbaarheid in en kijken de handelaars ontredderd naar het brandende Babylon. Op 9/11 kwam dat ineens heel dichtbij. Maar de wereld draaide door. In Openbaring 19 en 20 wordt de strijd opnieuw of uiteindelijk beschreven, vanuit de aardse en vanuit de geestelijke werkelijkheid. Maar dan houdt het op. Christus overwint. Houdt daarom hoop, en laat je niet gekmaken door allerlei geruchten en verzinsels. Wees waakzaam dat je niet wordt verleid door de eigenwijze praatjes van de Draak. Het zou niet voor het eerst zijn dat juist zij die het goede dachten te doen misleid werden door het kwaad.
Als we denken dat we het Beest aan kunnen duiden leidt dat de aandacht af van onszelf, en raken we het zicht op het Beest in onszelf kwijt. “Haal eerst de balk uit je eigen oog!” leert Jezus ons.

—————–
*Twitter gebruiker @EduardGroot wees me hierop, waarvoor dank.