Orthodoxe christenen en homoseksualiteit: 3. Romeinen

Dit blog is het derde in een serie blogs over orthodoxe christenen en homoseksualiteit

Deze artikelen schreef Robert Plomp naar aanleiding van zijn boek Nederlander met de Nederlanders, een positieve, orthodoxe visie op homoseksualiteit, wetenschap en vrouwelijke leiders
——–

Kern
In Leviticus, 1 Korinthe en 1 Timotheüs werden homoseksuele handelingen genoemd in een opsomming van allemaal verschillende wanpraktijken. Omdat de gebruikte woorden in de oorspronkelijke Hebreeuwse en Griekse tekst ruimte open laten voor interpretatie kunnen we alleen door goed naar de tekstuele context en de culturele praktijk te kijken begrijpen wat er bedoeld wordt. (Zie ook mijn eerdere blogs over Leviticus en 1 Korinthe). In de brief van Paulus aan de christelijke gemeente van Rome is dat helemaal anders. Hier gaat het niet om één of twee woordjes maar een hele alinea waarin hij duidelijk uitlegt wat hij bedoelt. Romeinen 1 mag je zien als de kern en het sluitstuk van de Bijbelse blik op homoseksuele handelingen in de context van de afgodendienst. In de brief aan Korinthe behandelt Paulus allemaal vragen en actuele onderwerpen maar in de Romeinenbrief pakt Paulus het heel anders aan, vanaf het begin bouwt hij gestructureerd de christelijke theologie uit. Dat de homoseksuele handelingen direct in hoofdstuk 1 voorkomen betekent dat dit van zeer groot belang is voor de complete uiteenzetting die volgt over het hele Evangelie. Het is niet zomaar een los willekeurig thema dat Paulus aansnijdt, het is onderdeel van het uitgangspunt van zijn betoog. We moeten Romeinen 1 dus niet lezen als een hoofdstuk waarin Paulus meteen een verbod wil opleggen of een aantal waarden en normen wil aangeven. Het uitgangspunt is de ellende waarin de mens zit als hij God niet kent en het doel is de verlossing door Jezus Christus.

goddeloosheid en ongerechtigheid
Paulus introduceert (na de briefopening) direct het Evangelie van Christus als het goede nieuws dat God gebruikt om iedereen die gelooft volledig gelukkig te maken (vers 16). Op die manier openbaart God zijn gerechtigheid aan de gelovigen (vers 17) en zijn woede aan de goddelozen en de mensen die onrecht doen (vers 18). In de komende hoofdstukken zal hij gaan uitleggen waarom die goddelozen bij Christus moeten komen zodat het onrecht zal stoppen en vergeven kan worden. Paulus begint door aan te tonen dat dat goddeloosheid (of afgodendienst) en onrecht alles met elkaar te maken hebben. Je ziet dat aan de structuur van de passage, eerst introduceert hij beide begrippen (vers 18) en vervolgens behandelt hij ze één voor één. Eerst de goddeloosheid (vers 19-27) en dan het onrecht (vers 28-32). Om aan te tonen dat goddeloosheid en onrecht alles met elkaar te maken hebben gebruikt Paulus een drietraps raket. Bij stap 1 en 2 laat hij duidelijk zien dat het dienen van afgoden direct impact heeft op wat mensen doen. Nadat hij dat heeft aangetoond kan hij met de 3e stap laten zien dat het dienen van de afgoden op diezelfde manier er voor zorgt dat mensen onrecht gaan doen.

Overgegeven zijn
Daarbij gebruikt Paulus de woorden ‘overgegeven zijn’. Paulus schrijft dat als je bij de afgoden wilt horen God je ook overgeeft aan de grillen van die afgoden. Dan valt als het ware zijn bescherming van je af en doe je allemaal dingen die je normaal niet zou doen. Als de heidenen God verlaten dan verlaat God de heidenen ook.

De drie stappen:
1. Ze hebben God vervangen voor afgoden, waardoor ze overgegeven zijn om hun eigen lichaam onteren. (vers 23-24)
2. Ze hebben de waarheid vervangen voor een leugen, waardoor ze overgegeven zijn om tegennatuurlijke seks te hebben. (vers 25-27)
3. Ze erkennen God niet waardoor ze overgegeven zijn aan allemaal vormen van onrecht (vers 28-31)

Het gaat natuurlijk om stap 3, Paulus wil aantonen dat de wortels van het onrecht in de afgodendienst liggen. Stap 1 en 2 laten glashelder zien dat die link er is. De link tussen de afgodendienst en de seksuele orgies was duidelijk aanwezig. In de eerste blogs Leviticus en 1 Korinthe heb ik al laten zien hoe vanaf het begin vrijwel alle afgodendienst draaide om allerlei vormen van seks. Getrouwde (heteroseksuele) mannen gingen naar de tempel om daar sacrale vruchtbaarheidsriten uit te voeren met (soms ontmande) tempelprostituees. Dat gebeurde al bij de Kanaänieten maar ook nog bij de Grieken en de Romeinen. Mannen castreerden zichzelf of deden zich voor als hermaphrodieten(1) om de goden te eren. Verder vond er bestialiteit plaats en deed vrijwel iedereen het met iedereen bij de tempelfeesten. Als de Romeinen dit niet wisten vanuit de geschiedenis dan wisten ze het wel doordat het nog elke dag bij hen gebeurde, bijvoorbeeld tijdens de feesten voor de god Dionysus(2). Als je je realiseert dat Paulus de brief aan de Romeinen schreef vanuit Korinthe, de stad die bekend stond om haar massale tempelprostitutie, dan begrijp je dat het voor de hand ligt dat Paulus juist deze rituele orgies gebruikt als voorbeeld.
Niemand in Rome kon dus ontkennen dat het dienen van de afgoden impact had en er voor zorgde dat mensen dingen deden die ze normaal niet zouden doen. Niemand in Rome zal dus ontkennen dat Paulus ongelijk heeft met stap 1 en 2. Dan volgt daaruit de conclusie dat de goddeloosheid er dus ook voor zorgt dat mensen allerlei andere vormen van onrecht doen.

Belangrijk
Het is dus heel belangrijk om te zien dat Paulus het enkel heeft over homoseksualiteit in de context van de afgodendienst! Die afgodendienaars hebben God vervangen voor een afgod en daardoor hebben ze allerlei vormen van tegennatuurlijke seks in de afgoden tempels. Het is duidelijk dat het dan natuurlijk niet gaat over mensen met een homoseksuele gerichtheid die van elkaar houden en buiten elke vorm van afgodendienst om een liefdevolle relatie met elkaar hebben. Denk maar eens aan het de Tien Geboden:

“U zult voor uzelf geen beeld maken, geen enkele afbeelding van wat boven in de hemel, of beneden op de aarde of in het water onder de aarde is.” (Exodus 20:4)

Betekent dit dat je geen mooi schilderij mag hebben van koeien in een wei? Geen foto van je vrouw in je portemonnee, geen standbeeld van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk in Delft? Nee natuurlijk niet. Het gaat om de context: de afbeeldingen waar Exodus 20 over spreekt staan in de context van de afgodendienst. Als die beelden uit die context weggehaald worden, en de beelden dus niet meer aanbeden worden, dan is daar niets mis mee. In de tijd van Exodus konden ze zich daar waarschijnlijk niets bij voorstellen, want afbeeldingen stonden in die tijd altijd in het kader van de afgodendienst. Een schilderij boven de bank of een foto in je portemonnee viel compleet buiten het voorstellingsvermogen van de mensen toen. Op diezelfde manier viel een gelijkwaardig huwelijk tussen twee homoseksuelen volledig buiten het inbeeldingsvermogen. Homoseksuele handelingen vonden enkel plaats in de tempels of waren een middel voor machtsmisbruik en dominantie. En over die afgodendienst heeft Paulus het hier. Nogmaals wil ik benadrukken dat Paulus het dus niet heeft over biologisch tweeslachtigen, over mensen met een homoseksuele gerichtheid of over mensen die fysiek andere geslachtskenmerken hebben dan geestelijk.

Boodschap
Als we Romeinen 1:23-28 ook gaan toepassen op postmoderne homohuwelijken dan raken we de boodschap en de diepte van de tekst kwijt. Dan knippen we namelijk het verband met de afgodendienst los en verbreken we daarmee het betoog van Paulus. Bovendien heeft het hoofdstuk dan geen betekenis meer voor postmoderne heteroseksuelen die zich totaal niet herkennen in wat Paulus schrijft, terwijl homoseksuelen die absoluut niet met afgoderij bezig zijn ineens vol op de korrel worden genomen. Het zou bij wijze van spreken hetzelfde zijn als dat we na het lezen van de tien geboden al onze familiealbums zouden verbranden maar we onze kinderen nog steeds geen aandacht zouden geven omdat de Bijbel niks zegt over onze game-verslaving. Een letterlijke toepassing van Romeinen 1 zorgt ervoor dat ons geloof haar relevantie voor de postmoderne tijd verliest en tegelijkertijd zorgt het voor onrecht en ongeluk bij homoseksuelen, lesbiennes en transgenders. Het gevaar bestaat dat het onrecht dat Paulus wil voorkomen dan alsnog werkelijkheid wordt door de afgod van het conservatisme en het biblicisme(3).
Paulus legt dan ook helemaal geen geboden of verboden op in Romeinen 1, hij schetst alleen de actuele situatie van zijn tijd. Hoewel het duidelijk is dat Paulus niets moet hebben van die hele cultus is het doel van Romeinen 1 niet om wetgevend te zijn voor christenen. Het doel is om aan te tonen dat de Romeinen zo snel mogelijk bij de afgodendienst weg moeten gaan en God moeten dienen.

Wat wil de Bijbel wel
In deze eerste drie blogs heb ik aan willen tonen dat de Bijbel dus geen verboden geeft tegen gelijkwaardige liefdevolle homoseksuele relaties, dan volgt de vraag natuurlijk wat de Bijbel dan wel zegt. Als gelijkwaardige homoseksuele relaties vroeger niet voorkwamen dan ligt het voor de hand dat de Bijbel er niets over schrijft. Maar de Bijbel schrijft ook niet expliciet over massa media, werkverslaving en zomervakanties, toch willen christenen ook bij het invullen van die thema’s christen zijn. In de volgende blogs wil ik ingaan op meer impliciete thema’s zoals de scheppingsorde, het (vermeende) Bijbelse huwelijk en Christus en de gemeente als bruidegom en bruid. Dat zijn belangrijke thema’s omdat het argument tegen het homohuwelijk door conservatieve christenen is verlegd van de nu behandelde expliciete Bijbelteksten naar meer van dit soort impliciete thema’s. Of dat terecht is moet nog blijken.

Lees het boek van dezelfde auteur: Nederlander met de Nederlanders, een positieve, orthodoxe visie op homoseksualiteit, wetenschap en vrouwelijke leiders.

——–
Dit blog is het derde in een serie blogs over orthodoxe christenen en homoseksualiteit

——–
Voetnoten
(1) Ik schrijf bewust ‘hermaphrodiet’ om de link te laten zien met de Korinthische god ‘Hermaphrodite’ en duidelijk te maken dat ik het absoluut niet heb over biologisch tweeslachtigen die niks te maken hebben met de afgodencultus.
(2) Otto Augustus Wall, Sex and Sex Worship, First published 2005 by Kegan Paul Limited, 2013 published by Routledge, p566 en Larry Falls, When Sex Was Religion, iUniverse, 2013, vanaf p126
(3) Biblicisme is het letterlijk toe willen passen van Bijbelse teksten zonder rekening te houden met tijd, context en andere relevante zaken.