Orthodoxe christenen en homoseksualiteit: 6. Het Bijbelse huwelijk

weddingrings

Dit blog is het zesde in een serie blogs over orthodoxe christenen en homoseksualiteit

1. Leviticus 8. Pastoraat
2. Paulus en Korinthe 9. Kinderen
3. Romeinen 10. Aan de vruchten herken je de boom
4. Een scheppingsorde? 11. De wet van de liefde
5. Christus en de Kerk 12. Gij geheel anders
6. Het Bijbelse huwelijk 13. Relaties draaien niet om seks
7. Genezing? 14. Waarom schiep God ons als man en vrouw?

Deze artikelen schreef Robert Plomp naar aanleiding van zijn boek Nederlander met de Nederlanders, een positieve, orthodoxe visie op homoseksualiteit, wetenschap en vrouwelijke leiders

——–
Gearrangeerd tienerhuwelijk
Ze was een tiener meisje in het oude Mesopotamië, hard aan het werk toen ze een vreemdeling tegenkwam. Hij vroeg haar om hulp en zij gaf het hem. Haar broer en haar moeder onderhandelde met de vreemdeling over een huwelijk en kwamen tot een deal die werd besloten met een bruidsschat. Zilveren sieraden voor de bruid, haar oom en haar moeder. Toen kreeg het meisje zelf inspraak: “Wil je direct met deze vreemdeling meegaan of pas over 10 dagen?”. Na een lange reis kwam ze in een vreemd land en zag ze voor het eerst haar  25 jaar oudere bruidegom. Hij bracht haar symbolisch in de tent van zijn overleden moeder waar hij haar tot zijn vrouw nam door het huwelijk direct te consumeren. Hij ging van haar houden en beëindigde op die manier de rouwperiode na het overlijden van zijn moeder. Het huwelijk tussen Izak en Rebekka (Genesis 24) was helemaal conform de normale gebruiken in het Oude Mesopotamië waar zij beiden vandaan kwamen(1).

Incestueus huwelijk
Ook het huwelijk van Abraham was typisch Mesopotamisch met een aantal typisch Kanaänitische gebruiken. Wij vinden het misschien vreemd dat Abraham met zijn halfzus Saraï trouwde, in die tijd was dat niet vreemd(2). Als Saraï onvruchtbaar blijkt te zijn besluiten Saraï en Abraham om een typische Kanaänitische(3) oplossing te gebruiken die ook in Mesopotamië was toegestaan(4), Abraham nam Hagar, de slaaf van Saraï als concubine en verwekte bij haar zijn eerste zoon Ismael. Hagar blijft overigens gewoon ondergeschikt aan Saraï, zelfs nadat ze een zoon kreeg, wat helemaal in lijn is met de lokale gebruiken. Abraham stelt aan God voor om Ismael als zijn erfgenaam aan te wijzen maar God weigert dat resoluut. God wil juist het huwelijk van Abraham en Saraï gebruiken als de steunpilaar voor zijn heilsplan. Juist uit dat broer-zus huwelijk zullen Izak, Israël, Mozes, David en uiteindelijk Jezus Christus geboren worden. Dat is opmerkelijk omdat God in Leviticus 18:9 expliciet relaties tussen half-broers en zussen had verboden. Dat hoofdstuk besprak ik al in het eerste blog over Leviticus omdat daarin bepaalde homoseksuele handelingen worden verboden. Samen met deze homoseksuele handelingen noemt God ook het (half-) broer/zus huwelijk een gruwel in de geschetste afgoden context. Buiten de afgodendienst is het huwelijk van Abraham en Saraï geen gruwel en wil God het een belangrijke plek geven in de Bijbel. Doordat Izak wordt geboren bij Saraï voltrekt het Kanaänitische recht zich. De zoon van de concubine (Ismael) verliest elk erfrecht(3).

Polygaam zussen huwelijk (met bijvrouwen)
Pas echt interessant is het huwelijk van Jakob met Lea en Rachel en Bilha en Zilpa. Niet alleen vanwege de twee bijvrouwen en het polygame karakter van het huwelijk, maar ook omdat Rachel en Lea zussen zijn van elkaar. Ook zo’n huwelijk noemt Leviticus (18:18) een strikt verboden gruwel in de context van de afgodendienst. In de Mesopotamische achtergrond komt het vaker voor dat een man trouwt met vrouwen die elkaars zus zijn(5). Voor Jakob was dit dus een gewoon huwelijk en hij beschouwt de twaalf kinderen die geboren worden bij zijn 4 (bij)vrouwen allemaal als zijn rechtmatige kinderen. Uit hen zullen de 12 stammen van Israël voortkomen.
Er zijn meerdere huwelijksvormen in de Bijbel die ons vreemd in de oren klinken maar die gewoon waren in de culturele context van het Oude Testament. Denk aan het leviraats- of zwagerhuwelijk(6) (Deuteronomium 25) waarbij een man moest trouwen met de weduwe van zijn kinderloos gestorven broer en op die manier nageslacht namens die broer moest verwekken. Een ander voorbeeld is het losser-huwelijk dat we tegenkomen bij Ruth. Ruth’s man, Kiljon, is gestorven en Ruth blijft arm achter. Boaz is een familielid van Kiljon en ontfermt zich over haar door met haar te trouwen. Daarvoor moet wel eerst toestemming gevraagd worden bij de dorpsraad omdat er ook een familielid is dat dichter bij Kiljon staat en dus een groter recht heeft op Ruth (en de verloren gegane bezittingen van Kiljon). Boaz trouwt met Ruth en is verplicht de bezittingen van Kiljon terug te kopen. Dit zwager- en losser-huwelijk hebben een sociologische achtergrond. Weduwen hadden toen geen bestaansrecht meer en op deze manier was er een soort sociaal plan geregeld bij wet. Door te trouwen met de weduwe van een familielid of broer herstelde je het familiekapitaal, gaf je de weduwe weer toekomst en in het geval van het zwagerhuwelijk zorgde je er zelfs voor dat de naam van je broer bleef bestaan door een kind namens hem te verwekken.

Onanie
Dat God dit soort culturele huwelijksvormen heel serieus neemt blijkt uit het verhaal van Tamar en Onan (Genesis 38). Tamar was getrouwd met Er, de zoon van Juda. Uit Juda zou de Messias voortkomen dus je begrijpt dat dit huwelijk van groot belang was voor het heilsplan van God, maar Er sterft kinderloos. Maar gelukkig heeft Er een jongere broer, Onan. Juda beveelt Onan om nu met Tamar te trouwen om op die manier nageslacht te verwekken bij Tamar in de naam van Er en zo dus de geslachtslijn van Abraham naar de Messias levend te houden. Als postmoderne westerse man vraag ik mij dan af waarom Onan niet gewoon met een eigen vrouw een kleinkind kon krijgen voor Juda die de lijn voort kon zetten. Maar Onan trouwt met Tamar en dan gaat het mis. Elke keer als Onan seks heeft met Tamar trekt hij zichzelf voor zijn zaadlozing terug en laat het zaad dus op de grond terecht komen. Hij heeft er geen zin in om kinderen te verwekken namens zijn broer. Op deze manier blokkeert Onan Gods heilsplan, Onan moest namelijk bij wijze van spreken de Messias verwekken bij Tamar maar hij weigert. God is dan ook woedend op Onan en doodt hem. Vroeger werd nog weleens gedacht dat Onan zichzelf bevredigde waardoor dat ‘onanie’ genoemd werd. Maar in feite is onanie dus het weigeren om gebruik te maken van de culturele gebruiken om zo te werken aan het Koninkrijk van God.

Essentiële huwelijken
Het broer/zus huwelijk van Abraham en Sara, het gearrangeerde tienerhuwelijk van Izak en Rebekka, het polygame zussenhuwelijk van Jakob, het zwagerhuwelijk van Tamar en Onan en het losser-huwelijk van Ruth en Boaz zijn misschien vreemd in onze oren maar nemen een essentiële plaats in in de Bijbel. Deze huwelijken worden expliciet genoemd in de geslachtslijn van Jezus Christus. Zonder Sara, Rebekka, Lea, Tamar en Ruth zou Jezus niet geboren zijn. Tamar en Ruth worden zelfs expliciet genoemd in het Nieuwe Testament, de schijnwerper wordt er vol opgezet. Daarnaast spreekt de Bijbel nergens een veroordeling uit over deze huwelijken. Er wordt weleens beweerd dat bijvoorbeeld het polygame karakter van Jakobs huwelijk impliciet wordt afgewezen door alle problemen die het veroorzaakt maar dat argument houdt geen stand als je bedenkt dat de Bijbel ook in het zeer monogame huwelijk van Rebekka en Izak grote problemen beschrijft die grote consequenties heeft voor de toekomst van Israël(7). De vraag mag terecht gesteld worden of dit betekent dat God dit allemaal ook zo bedoeld had. Een bekend gezegde in orthodoxe kringen is dat God ook met een kromme stok een rechte slag kan slaan. Zijn al deze huwelijken geen kromme stokken die desondanks door God ingezet worden om de grootste kaarsrechte slag mee te slaan? Ik zou willen zeggen: God gebruikt per definitie enkel kromme stokken, de enige rechte stok die hij ooit in zijn handen had sloeg hij kapot. Als wij op zoek zijn naar ‘het Bijbelse’ of ‘het christelijke huwelijk’ dan bestaat de kans dat we met de waterpas op zoek gaan en blijven speuren naar iets dat je toch niet vindt. De God van Abraham, Izak en Jakob is niet die God van de rechte stok, de genoemde huwelijken zijn allemaal even bruikbaar in zijn koninkrijk. Jakob trouwt met Lea omdat hij erin geluisd wordt door Laban. Vervolgens trouwt hij ook met Rachel omdat hij van haar houdt. Uit dit liefdeshuwelijk komt Jozef voort die uiteindelijk het middel bij uitstek is om al zijn broers te redden.

Christelijke huwelijk
God gebruikt al deze voor ons vreemde huwelijksvormen in het centrum van de Bijbel. Op die manier komt Jezus in de wereld. Jezus komt daarmee dicht bij de menselijke cultuur en wordt mens onder de mensen. Dat leidt tot de vraag naar wat is een typisch christelijk huwelijk is? In het blog “Een scheppingsorde” liet ik al zien dat het veel te kort door de bocht is om te stellen dat God homoseksualiteit absoluut niet wil en dat er een normerende scheppingsorde is die het huwelijk alleen uit één man en één vrouw laat bestaan. Uit de geslachtslijn van Jezus kun je concluderen dat het juist veel belangrijker is om aan het Koninkrijk van God te werken door juist de cultureel gebruikelijke huwelijksvormen te accepteren. In Nederland hebben we dat ook altijd gedaan. Protestantse christenen in Nederland trouwen niet in de kerk maar in het stadhuis. In de kerk vragen we aan God om een zegen over dat burgerlijk huwelijk. Als het huwelijk voor de overheid rechtsgeldig was dan was het voor de kerk rechtsgeldig. Er kwam pas een breuk met die manier van denken toen de Nederlandse overheid het huwelijk openstelde voor personen van hetzelfde geslacht. Een groot aantal, vooral orthodoxe, kerken weigeren deze huwelijken in te zegenen of te erkennen. Dan is de vraag toch relevant: “What would Jesus do” of in dit geval dus: “How was Jesus born”? Een ‘homohuwelijk’ bestaat inderdaad niet uit één man en één vrouw en wijkt in die zin af van de manier waarop de meeste mensen getrouwd zijn. Maar als al eerder bleek dat de Bijbel geen wetten of geboden heeft tegen liefdevolle gelijkwaardige homoseksuele relaties (zie de blogs over Leviticus, Korinthe en Romeinen). Als er ook geen normerende scheppingsorde is (zie blog Scheppingsorde), dan wordt het belangrijk om te kijken naar de manier waarop God zelf handelt. En God gebruikt al die verschillende huwelijksvormen expliciet. Op diezelfde manier moeten juist ook orthodoxe christenen het homohuwelijk in onze tijd omarmen. Door dat te doen kunnen we bouwen aan het Koninkrijk van God, allereerst door ruimte te maken voor de homoseksuelen die nu in grote getale de kerk verlaten of zich er niet thuis voelen of onbegrepen zijn(8). Maar ook doordat we op die manier naar buiten toe geen beeld scheppen van een kerk die nog in de middeleeuwen leeft, die groepen mensen uitsluit of achterhaalde maatschappelijke ideeën heeft. Hoe kun je het licht laten zien als de mensen enkel een donker gat zien van discriminatie en liefdeloosheid? Op welke manier zet de kerk het huwelijk in? De Bijbelse manier is met een groot, liefdevol hart.

Lees het boek van dezelfde auteur: Nederlander met de Nederlanders, een positieve, orthodoxe visie op homoseksualiteit, wetenschap en vrouwelijke leiders. Nederlander met de Nederlanders, Een positieve, orthodoxe visie op homoseksualiteit, wetenschap en vrouwelijke leiders

——–
Dit blog is het zesde in een serie blogs over orthodoxe christenen en homoseksualiteit

1. Leviticus 8. Pastoraat
2. Paulus en Korinthe 9. Kinderen
3. Romeinen 10. Aan de vruchten herken je de boom
4. Een scheppingsorde? 11. De wet van de liefde
5. Christus en de Kerk 12. Gij geheel anders
6. Het Bijbelse huwelijk 13. Relaties draaien niet om seks
7. Genezing? 14. Waarom schiep God ons als man en vrouw?

——–
Voetnoten
(1) Karen Rhea Nemet-Nejat, Daily life in Ancient Mesopotamia, Greenwood Press, Westport, CT, 1988, p133-135
(2) The Oxford Handbook of Iranian History, Edited by Touraj Daryaee, Exford University Press, 2012, p48, Zie ook Infamous Eve – A History, May Sinclair, Wheatmark, 1947, p55
(3) Karen Rhea Nemet-Nejat, Daily life in Ancient Mesopotamia, Greenwood Press, Westport, CT, 1988, p136
(4) Juan-Pablo Vita, Handbook of Ugaritic Studies, Edited by W.G.E. Watson & N. Wyatt, Koninklijke Brill NV. Leiden, 1999, p478
(5) Gerda Lerner, The creation of Patriarchy, Oxford University Press, New York, 1986, p71
(6) Sir John David Michaelis, London 1814, Commentaries on the Laws of Moses Volume II, p22
(7) De nakomelingen van Ezau, de Edomieten, hebben een voortdurende vendetta met het volk Israël. Met de edomiet koning Herodus resulteert dat zelfs in een rechtstreekse aanval op Jezus als hij alle kinderen in Bethlehem laat doden.
(8) http://www.refdag.nl/kerkplein/kerknieuws/twee_derde_homo_s_verlaat_kerk_1_233031

Reacties