Voer geen oorlog over je naaste

Elke dag raken er honderden kinderen vermist in India, misschien zelfs wel meer dan 1300 per dag[1]. Twee derde van alle ouderen in Nederland voelt zich eenzaam, 15% van de 85+’ers is zelfs ernstig eenzaam[2]. In Nederland leeft een half miljoen huishoudens in armoede[3]. Wereldwijd hebben 820 miljoen mensen niet genoeg te eten[4]. Elk jaar worden er 820.000 mensen in Nederland slachtoffer van structureel huiselijk geweld[5]. Twee jaar geleden raakten 13.000 vluchtelingen dakloos toen het kamp Moria in Griekenland afbrandde[6], waaronder veel wezen. Ze leefden daar al onder erbarmelijke omstandigheden. Elk jaar worden er naar schatting 62.000 kinderen voor het eerst slachtoffer van seksueel geweld in Nederland[7].

Er is zoveel ellende in Nederland en de wereld, waar moet je beginnen als je de wereld wilt verbeteren? Een onmogelijke klus, je wordt er somber van. Toen ik de film “Lion” uit 2016 keek schrok ik enorm van dat aantal vermiste kinderen in India. Hoe is het mogelijk! Duizenden kinderen die in elke stad op straat leven, en daar vaak misbruikt of vermoord worden, soms zelfs ontvoerd en verhandeld. Waarom laat de wereld dit toe? Het lijkt zo eenvoudig: je haalt geld op bij rijke westerlingen, reist naar een station in een willekeurige Indiase stad, en de zwerfkinderen drommen daar om je heen.
Zoveel eenzaamheid, hoe is dat mogelijk in een land als Nederland! Dat is toch zo makkelijk op te lossen! Als we nou allemaal 1x per maand een oudere bezoeken, dan is het probleem toch opgelost! Als we in ieder geval nou eens om zouden kijken naar onze eigen ouders. Er zou geen eenzaamheid mogen zijn in een land als Nederland, toch?

Maar er is zo onnoemelijk veel ellende op de wereld. Mensen die elkaar doelbewust of per ongeluk beschadigen. Pijn, oorlog, honger, eenzaamheid, trauma’s, misbruik, ruzies, vluchtelingenkampen, ontheemden, onverdraagzaamheid. De lijst is eindeloos lang. Sommige dingen lijken onoplosbaar te zijn, maar voor zoveel lijkt de oplossing voor de hand te liggen, en toch lijkt niemand wat te doen! Je raakt er gefrustreerd van. Je wordt boos, en neemt het die ander die jouw passie niet deelt kwalijk.

In onze samenleving, en ook in de kerk, is de oorlog om de naaste aan de gang. Steeds opnieuw lopen de ruzies op over de vraag welke lijdende naaste onze prioriteit verdient. De opdracht van Jezus is duidelijk: heb je naaste lief! Voor sommige christenen betekent heel concreet dat we vluchtelingen helpen en welkom heten. Sommigen reizen zelfs naar vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden, doen vrijwilligerswerk bij een AZC, of doneren geld aan dit soort initiatieven. Voor anderen blijft het bij een politieke oproep. Weer andere christenen willen juist minder vluchtelingen, die ze vaak migranten noemen, naar Nederland halen. Vaak doen zij dat ook om naasten te helpen. Andere naasten, namelijk vrouwen en homo’s die door de culturele verschillen met veel vluchtelingen niet veilig meer zouden zijn. Of mensen die van de arbeidsmarkt verdrongen zouden worden. Ouderen voor wie minder geld over zou zijn in hun verpleegtehuizen. Mensen die lijden onder hun buurt die van hen vervreemdt. Er zijn frustraties over de vraag waarom Oekraïeners wel een warm welkom krijgen, en Syriërs niet.

De oorlog om de naaste wordt niet alleen bevochten met liefde voor de ‘eigen’ naaste, maar ook door het leed van de naaste van de ander te bagatelliseren. “Afrikaanse vluchtelingen zijn migranten die geluk zoeken”, “Ze hebben de brand zelf aangestoken!”, “Als ze mee zouden werken zouden ze veel sneller door de procedure heenkomen.” Maar ook: “Het valt wel mee met het gevaar voor vrouwen en homo’s, dat zijn incidenten!”, “Als je werk wilt hebben moet je maar beter je best doen, vluchtelingen zijn gewoon gemotiveerder”, “Dat je je niet meer thuis voelt in je eigen wijk komt omdat je een racist bent.”
En dan vliegen de kwalificaties al snel door de lucht: “guttmensch”, “nazi”, “egoïst”, “andermans gelduitgever”! De oorlog om de naaste haalt niet het beste uit de christen boven.

Voor sommigen is de naastenliefde vooral een lippendienst, een strijd tegen politieke tegenstanders, terwijl ze in de praktijk zelden of nooit een hand uitsteken om die naaste echt lief te hebben. De eigen bijdrage is het aankruisen van PVV of GroenLinks in het stemhokje. Maar er zijn ook christenen die zich echt inzetten voor de naaste. Hoe zit dat dan met hen? Zij doen echt wat Jezus hen beval. Zij helpen bij een AZC of een verzorgingstehuis, zij geven vanuit hun overvloed, zij leven in liefde voor hun naaste. Het zijn niet altijd dezelfde naasten. Dat hoeft ook niet. Heb je eigen naaste lief als jezelf, ga niet de ander vertellen wat hij moet doen.

Sommige christenen trappen elke dag opnieuw in de zondeval. Die eten van de boom van goed en kwaad en weten precies wat er moet gebeuren, ook door anderen. Die willen meteen de hele wereld inrichten naar hun eigen visie, en kijken neer op een ieder die het anders ziet. Misschien hebben ze wel gelijk. Het lijkt me erg christelijk om gastvrij te zijn, eenzamen te bezoeken, werklozen aan een baan te willen helpen, wezen en weduwen te willen voeden, vluchtelingen op te vangen, mensen die gevaar lopen te beschermen. Maar in de kerk gaat het niet om het gelijk. Het gaat niet om onze waarheden, maar om de Waarheid die Jezus Christus is. We verwachten dat Hij op een dag terugkomt om het recht te herstellen. En tot die tijd maken wij de wereld een beetje beter in onze eigen omgeving. Precies door je eigen naaste lief te hebben als jezelf. Als iedere christen dat nu eens doet in plaats van vol vuur en woede te roeptoeteren naar de ander.

Het is niet zo moeilijk om je eigen naaste lief te hebben als jezelf. Als velen het doen is dát is de manier waardoor het Koninkrijk van God doorbreekt in onze gebroken maatschappij. Het zal wel eerst een beetje sterven aan jezelf betekenen. Al onze politieke ideeën en visies over welke naaste de ander en de maatschappij moeten helpen moeten we begraven, zelfs de goede ideeën. Misschien ligt onze identiteit er zelfs een beetje in.
Ook spannend, want zal Christus het recht wel herstellen, kunnen we wel op hem aan? Het voelt misschien verstandiger om er zelf voor te zorgen dat de linzensoep niet te heet gegeten wordt. Maar gelukkig staan we niet met lege handen. Naastenliefde is vooral een persoonlijke opdracht. Het gaat om de persoon die je tegenkomt op straat of bij de sportclub. Het zijn de mensen die je tegenkomt als je ze opzoekt ver weg. Help hen, steun hen, heb hen lief. Maar leg jouw naaste niet aan de ander op. De Barmhartige Samaritaan betaalde de herbergier gewoon om voor de gewonde man te zorgen. Hij zei niet: “Ik heb mijn deel gedaan, nu is het jouw beurt.”

Er is zoveel kwaad en ellende in de wereld, zoveel mensen lijden. Laten we deze ellende niet vergroten door ook nog eens ruzie te gaan maken over welke lijdende de meeste aandacht verdient, het slechtst er aan toe is, of door de ander geholpen moet worden. Loop niet om je eigen naasten heen. Dat is de boodschap die Jezus ons leert.