Wees niet bang en bouw een brug – Christenen en politiek – Deel 3

Christenen en politiek
1. Christelijke politiek is misbruik van Gods naam
2. Visie en (eigen) belangen
3. Wees niet bang en bouw een brug
4. “Weg met de vrijheid van religie”
5. Scheiding geloof en staat betekent einde rechtsstaat
6. Gehoorzaam je God of de overheid?
—————————

Wees niet bang en bouw een brug. Dat is de strekking van het boek Vrees niet[1]Helaas verzuimt een aantal van de theologen die een bijdrage leverden ook zelf een brug te slaan, en hun eigen angst te laten varen. Andere bijdragen zijn echt een verademing in het debat onder christenen over politiek. Nuchter, liefdevol en oplossingsgericht. Alain Verheij, die het boek samenstelde, noemt deze tegenstelling de stem en de tegenstem die bij God hoort. De boosheid en de roep om het onrecht te stoppen mag bestaan naast de wil om te nuanceren. Toch denk ik dat beiden het beste renderen als ze in elk van ons samenkomen.

Dit blog schrijf ik naar aanleiding van Vrees niet.

Angst
“Dat is het evangelie: bij God komen en niet bang hoeven te zijn”, “Laten we juist nu bruggenbouwers zijn, mensen met elkaar blijven verbinden”. Wim de Bruin en Evert Jan Ouweneel maken het principiële praktisch in Vrees niet.  De passie waarmee De Bruin laat zien hoe de oproep om niet bang te zijn telkens terugkeert in de Bijbel, geeft de manier waarop christenen politiek kunnen bedrijven inspiratie: “Angst vervormt je waarnemingsvermogen. [..]  Angst zorgt voor schijnoplossingen”.
Laat je angst varen! Politiek is geen middel om alle gevaren van je af te slaan, politiek bedrijf je niet door angstig om je heen te kijken. De kerk schittert als christenen niet bang zijn. Geen angst als we vervolgd worden of onze rechten afgenomen worden. Wat is geloofsvertrouwen waard als je bang bent? Vertrouwen is juist het einde van de angst.
We hoeven natuurlijk niet door het leven te zweven, alsof er geen kwaad is dat toe kan slaan. Ook bij een christen kan het hart sneller gaan kloppen in een spannend moment. Maar onze basishouding is een levenshouding waar we telkens op terugvallen, juist als alles duister lijkt te worden.

Brug
Want alleen als je niet bang bent voor de overkant, kun je er een brug naartoe bouwen. Dit bruggen bouwen komt telkens terug in Vrees niet. Esther Kaper noemt Jezus zelfs de grootste bruggenbouwer aller tijden: “Hij reikte ons allemaal, zonder uitzondering, de hand”. Er was een kloof tussen God en de mens, Jezus bouwde een brug. Aan de overkant van die kloof stond die egoïstische, fascistische, machtswellustige, oneerlijke mensheid. Daar wilde God verbinding mee maken. Als Jezus alle mensen de hand wil reiken, dan is het niet meer dan logisch dat christenen hem daarin volgen. Paulus benoemt dat als hij arm en rijk, slaaf en meester, man en vrouw, en Jood en Griek naast elkaar, in plaats van tegenover elkaar zet.
De christelijke grondhouding in de politiek is dus bruggen bouwen. De bijdrage van Paulien Vervoorn aan Vrees niet is daarom ook de belangrijkste. Zonder angst, zonder oordeel geeft ze zeer praktische handvatten om die ander echt te willen bereiken. Dat begint bij elkaar volledig aanvaarden, inclusief onze eigenaardigheden. Bevraag elkaar, voel elkaars emoties en behoeften, deel de jouwe, en werk samen aan een koers.

Loopgraven
Maar wat als die ander nou onzin vertelt? Wat als hij liegt, irrationeel bang, eenzijdig of onwelwillend is? Veel mensen willen niet luisteren naar een verhaal dat volgens hen niet klopt. Toch moeten we met elkaar samenleven. Politiek bedrijven is het vinden van een wederzijds aanvaardbare grond om samen te leven. Het alternatief is dat je naast elkaar leeft. Wellicht heb je dan wel je morele gelijk, maar wat is dat waard als de loopgraven door de straat lopen? Een brug bouw je niet om waarheid te vinden, maar om samen te leven. Jezus kwam niet naar de aarde om waarheid te vinden, dan had hij beter in de hemel kunnen blijven, kansloze missie. Daarom moet een christen ook bruggen willen slaan naar onbetrouwbare, oneerlijke, eenzijdige, racistische, en dromerige mensen.
Paulus accepteerde (of gedoogde) slavernij en vrouwenonderdrukking om contact met de Grieken te krijgen. Op die manier kon het Koninkrijk van God wortel schieten in het heidense Europa. Niet door een profetisch beter weten, maar door een brug te slaan en liefde in de harten te leggen.

Selectief
Daar gaan een aantal schrijvers in Vrees niet de mist in. Zij bouwen wel een brug, maar die verbindt enkel met de vluchtelingen en de vreemdelingen. Fantastisch, maar tegelijkertijd ook zinloos als diezelfde brug niet ook de oever van de boze blanke burger bereikt. Soms lijkt Vrees niet een beetje op een profeet die op die zelfgebouwde brug staat. De brug verbindt zijn linkse hart met die rechtse moslim op voortreffelijke wijze. Die 3e oever, van de rechtse autochtoon, is nog onbereikbaar. “Zwem naar ons toe!” roept de profeet!
Datzelfde geldt voor de angst. We worden gewaarschuwd tegen angst voor vreemdelingen en moslims. Een goed betoog dat navolging verdient! Maar de angst voor de autochtoon spat soms ook van de bladzijden af. “alles wat Jezus in de Bergrede zegt wordt overboord gesmeten en mensen van vlees en bloed worden geweigerd aan onze grenzen”, schrijft Jan Wolsheimer. Daar zet ik tegenover: wees niet bang. Niet voor moslims, maar ook niet voor Henk en Ingrid.

Ruimte
De mooiste bijdrage is die van Anne Westerduin. Zij pleit ervoor om alles bespreekbaar te maken. Er zijn geen pasklare antwoorden, maar als iedereen de ruimte krijgt om vanuit zijn hart te spreken, is dat een verbetering van het debat. “mensen voelen zich unheimisch bij afwijkende meningen en doen er daarom liever over en weer het zwijgen toe.” Westerduin pleit er juist voor om zowel de stem van de boze profeet als die van de bange burger ruimte te geven: “Mogen beide stemmen klinken zonder dat er direct hard op de man gereageerd wordt en de argumenten afgedaan worden als ‘niet volgens de Bijbel’?” Pas als er ruimte is voor mensen om zich te uiten, komt er ruimte in hun eigen hart om de eigen angsten en gedachten te heroverwegen. Alleen al voor deze bijdrage, en die van Paulien Vervoorn, zou je dit boekje, dat snel en gemakkelijk leest, moeten kopen.
Het enige dat ontbreekt is een echt rechts geluid. Een tegenover voor de bewogen linkse profeten. Dan zouden these, antithese en synthese echt in één boekje samen zijn gekomen.

Vieren en loslaten
Hoe gaan wij christenen om met politiek? Begin waar Evert-Jan Ouweneel begint, bij vieren en loslaten. Hij wijst erop dat de joodse dag in de avond begint, niet in de haastige ochtend. Eerst eten en vieren met geliefden, en alle angsten loslaten. Niet gejaagd beginnen, maar terugvallen op goedheid.
Een goed advies. Het is avond, laten we eerst rustig gaan slapen. Dan worden we morgen uitgerust wakker. Dan blijken onze angsten gerelativeerd te kunnen worden, en hebben we nog de hele dag om bruggen te bouwen. Bruggen naar liberalen en conservatieven. Naar groenen en klimaatsceptici. Bruggen naar moslims en populisten. Wat een zegen om in een compromis-democratie te kunnen leven met zoveel partijen. De bruggen bouwen zichzelf bijna, je moet het alleen nog maar willen!

Vrees niet, samengesteld en ingeleid door Alain Verheij, met oa. Evert-Jan Ouweneel, Paulien Vervoorn, Jan Wolsheimer, Anne Westerduin, Wim de Bruin, en anderen,  Ark Media, 2017

—————————
Christenen en politiek
1. Christelijke politiek is misbruik van Gods naam
2. Visie en (eigen) belangen
3. Wees niet bang en bouw een brug
4. “Weg met de vrijheid van religie”
5. Scheiding geloof en staat betekent einde rechtsstaat
6. Gehoorzaam je God of de overheid?

Reacties